4
# Đông đảo, của dân tộc và đất nước, không thể vì bất cứ lý do gì để bị chi phối bởi ích lợi nhóm đối nghịch, làm phương hại đến sự ổn định và thứ tự từng lớp hiện hành, gây mất đoàn kết, phân tâm chia rẽ trong khối cộng đồng, khiến kẻ xấu, quân thù có thể lợi dụng. May thay, sự kiện hy hữu này đã bị lột trần, phơi ra ánh sáng, khiến dư luận rộng rãi và giới học đường không khỏi giật thột, sửng sốt! Thực ra, như người đời từ lâu đã nhắc nhỏm: có khi ngay ở dưới chân đèn cũng có thể có những khoảng tối và thời điểm tối; ngay ở trong một thân vốn liếng khỏe mạnh vẫn có thể có những điểm yếu chết người gọi là “gót chân Asin”! * * * Là người chuyên nghiên cứu về lý luận văn học và văn chương Việt Nam hiện đại từ nhiều năm nay, đã và đang tham gia vào công tác đào tạo tiến sĩ và thạc sĩ ngành ngữ văn tại một số cơ sở đào tạo Sau Đại học trong cả nước từ hơn hai mươi năm gần đây (giảng dạy, hướng dẫn hoặc chấm luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ thuộc hai chuyên ngành nói trên), tôi xin phép được đề xuất một vài quan điểm để các cơ quan sở quan và cá nhân chủ nghĩa nhà khoa học ngữ văn lưu ý tham khảo, xem xét như sau: 1.
Nên chi, chúng tôi rất hoan nghênh và nhất trí với những ngôn ngữ thiện chí, có nghĩa vụ, cảnh báo về sự hiểm nguy của công trình mang danh nghiên cứu khoa học được Hội đồng chấm Luận văn ngộ nhận đánh giá đạt xuất sắc, ở chỗ nó “nhân danh nghiên cứu để tụng ca thứ thơ rác rưởi”, thực chất là “một luận văn sai lạc”, thể hiện “một góc nhìn phản văn hóa và phi chính trị”.
Song đáng tiếc những thư mục này lại được Đỗ Thị Thoan đánh giá thấp, cho rằng đó là “những bài báo vô nghĩa”, những luận văn, luận án “dè dặt trong tiếp cận và đánh giá” hoặc chí ít “mang thuộc tính điểm danh, nói theo, chỉ làm phong phú thêm những màu sắc của bức tranh mạo về thơ Việt Nam hiện đại”.
110). Org đã cường điệu!). Những luận điểm nền móng mà tác giả Luận văn dựa vào là sự gom nhóp tùy tiện, hiểu thiếu chuẩn xác và chưa được nghiên cứu tường minh, thấu triệt các lý thuyết triết học, mỹ học của chủ nghĩa hậu hiện đại và các luận thuyết thời thượng khác (như lý thuyết trung tâm - Ngoại vi, phạm trù Cái bên lề, Cái khác, Sự giễu nhại và Mỹ học của cái tục, Samizdat - tức xuất bản và phát hành văn học bí mật, không chính thức…) để soi chiếu vào những ấn phẩm gọi là thơ của nhóm Mở miệng vốn dĩ được xuất bản chui, lưu hành ngầm ở ta và ở nước ngoài từ đầu thế kỷ XXI, một cách không đàng hoàng nhằm “khích động sự kháng cự và chống đối” tư tưởng chính thống và thể chế chính trị hiện hành, cùng sự nghiệp đổi mới mà cả tầng lớp ta dày công vun đắp ngót 30 năm nay được những người có lương tri trên thế giới xem trọng.
Theo tôi, sự tuyển lựa của tác giả Đỗ Thị Thoan/Nhã Thuyên nhằm đối tượng nghiên cứu - thơ của nhóm Mở miệng, là một việc làm khiên cưỡng, có ý đồ biện minh cho sự tồn tại của nhóm với những sản phẩm mà chính họ tự nhận gọi đó là “thơ dơ”, “thơ rác”, “thơ nghĩa địa” nhằm tôn vinh sự lệch chuẩn, chống đối lại thiết chế và trật tự xã hội, bêu riếu những điều cao cả, lẻ đối với toàn dân tộc.
Nếu không sẽ bị lôi cuốn, mất đi sự tỉnh táo cần thiết, vồn vập xưng tụng chúng một cách thái quá, nôn nóng áp dụng nó vào nghiên cứu phê bình, ắt sẽ không tránh khỏi sự khiên cưỡng, áp đặt, thiếu hiệu quả - nếu không muốn nói là rơi vào thói đua đòi, theo đuôi người nước ngoài rồi tự đắc lấy làm sang (!)”(1).
Các bài báo nói trên cũng tách bạch rõ đâu là sai lầm, lệch lạc, có dấu hiệu hiểm cần phải dè chừng và biết dừng lại đối với tác giả Luận văn và tập tiểu luận; đâu là bổn phận liên đới của cơ sở đào tạo Sau Đại học là Trường Đại học Sư phạm Hà Nội với Khoa Ngữ văn, nhà giáo hướng dẫn Luận văn, các nhà khoa học được mời vào Hội đồng chấm Luận văn đã không chút lừng khừng phê chuẩn và đánh giá cao “thành công” của Luận văn.
Tóm lại là hòa cả làng, tôi cũng như anh, mọi sự đồng đẳng, ngang bằng tuyệt đối một cách vô chính phủ (!). LTS : Gần đây, trên nhiều báo như: quần chúng, Quân đội quần chúng, Thanh tra, Văn nghệ TP Hồ Chí Minh, Văn nghệ… đã có những bài, cụm bài viết nghiêm khắc đối thoại, phân tích chỉ ra những sai trái, sai lệch trong Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn (cùng 5 tiểu luận - phê bình thuộc dự án nghiên cứu) của Đỗ Thị Thoan/Nhã Thuyên.
Đối tượng nghiên cứu như vậy rõ ràng là không đáp ứng các yêu cầu về phẩm chất và giá trị văn học thực thụ, không được dấn hợp pháp và hợp hiến.
Những người làm công tác nghiên cứu, giảng dạy và đào tạo trên lĩnh vực khoa học này cần lựa chọn một chỗ đứng và lập trường khoa học đúng đắn, vững vàng, bền chí hướng về ích của quần chúng.
Việc chọn lựa đối tượng nghiên cứu cùng với các dữ kiện nghiên cứu phải đáng tin cậy và hợp hiến cùng với đó là phương pháp nghiên cứu khoa học, hạp, có sức thuyết phục, là rất quan trọng.
17) ở chỗ dám “chối bỏ quyết liệt”, “lên tiếng đòi phá nốt những thành trì chắc chắn của sự chuyên chế, khi niềm tin vào chế độ và sự tự do đang có nguy cơ tan rã” (tr.
Cái gọi là tác phẩm của họ không dám xuất hiện một cách đàng hoàng, phải dấm dúi tự ấn hành, photocopy, tự xuất bản theo kiểu đối phó với sự kiểm duyệt của Nhà nước, gọi là kiểu xuất bản Samizdat (tr. Họ hoang tưởng rằng những cái gọi là thơ đó có khả năng “gây hấn” mạnh mẽ… “tạo thành một vùng năng động mà những nhà văn học sử và những người nghiên cứu văn hóa có thể coi là một nguồn dữ liệu quan yếu để thấy được ý thức văn chương của một thời kỳ.
Tác giả Đỗ Thị Thoan đã tỏ ra thiên lệch khi viết Lịch sử vấn đề, nghiêng về khẩn hoang những đánh giá về Mở miệng đã đăng trên mạng vì đó là của những người “cùng hội cùng thuyền” - những kẻ bên lề như Mở miệng.
Người ta không thể không đặt câu hỏi: Tại sao ở một trọng tâm giáo dục và đào tạo đầu ngành sư phạm ở giữa Thủ đô mà trong suốt quá trình đào tạo một học viên cao học từ lúc đăng ký chọn lựa đề tài, duyệt tên đề tài và cái khung đề cương thực hiện, phân công người chỉ dẫn khoa học khi học viên viết Luận văn, rồi cho phép Luận văn được bảo vệ để nhận một sự đánh giá tối ưu của Hội đồng chấm luận văn… - một quy trình đòi hỏi sự chặt đẹp, nghiêm túc về khoa học, sự rà giám sát của các cơ quan chuyên môn hữu quan và cán bộ đảm nhận quản lý, hóa ra lại lỏng lẻo, dễ dãi và nể nang, châm chước nhau, gây nhiều sơ hở, bất cập đáng trách.
108 - tr. Thời gian cứ trôi qua, nhưng suốt gần 2 tháng nay, kể từ khi trên diễn đàn Hội thảo khoa học “Nâng cao chất lượng và hiệu quả của lý luận, phê bình” do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức vào các ngày 4 và 5-6-2013 tại thị trấn Tam Đảo (Vĩnh Phúc) khởi đầu đã có vài ngôn ngữ cảnh báo, phê phán hiện tượng ngụy khoa học này, thì đồng thời, liên tục trên các mặt báo chuyên ngành, báo hằng ngày như Văn nghệ thị thành Hồ Chí Minh, quần chúng, Quân đội dân chúng, Thanh tra, Vănvn.
Cả thảy Phụ lục của Luận văn gồm danh mục các tác phẩm của Mở miệng cho thấy đây là những ấn phẩm của những người đứng ở phía bên lề đối chọi với lợi. Trong khoa học từng lớp và nhân bản, có khi chỉ có thể nghiên cứu đối tượng trong độ lùi cấp thiết của lịch sử, khi sự việc, hiện tượng đã an bài, xong xuôi, người nghiên cứu đã có đủ tư liệu xác thực để ngóng thỏa đáng các khía cạnh của vấn đề.
Từ đó, ta hiểu được tại sao việc nghiên cứu trước đó về nhóm này đã không bàn được về giá trị văn học của cái gọi là thơ bộc phát từ nhóm Mở miệng, mà chỉ có thể đề cập đến những góc cạnh tác động tầng lớp của chúng (phê phán đó là “một nhánh kênh đen”, “thứ rác rưởi gọi là thơ” - như các bài đăng trên Báo Công an TP Hồ Chí Minh năm 2005, 2006; hoặc trái lại ca tụng đó là “một dòng thơ mới có tính canh tân”, “một cuộc cách mệnh âm thầm trong văn học”, với “những tuyệt tác của tự do” - như đa phần bài viết trên mạng talawas; tienve.
Phỏng chừng, viết “Lịch sử nghiên cứu vấn đề” của Luận văn với thiên kiến và mục đích chính trị đối nghịch, kháng cự đồng lõa với Mở miệng như vậy, thì đó có phải là khoa học và chân thực hay không? 3.
Nhưng nay, khi có dịp nhìn lại một cách bình tĩnh theo các chuẩn mực khoa học, đã thấy Luận văn này ở một số phương diện thể hiện sự đáng ngờ về mục đích nghiên cứu khoa học; có dấu hiệu méo mó về tư tưởng học thuật; giá trị khoa học và ý nghĩa văn hóa, nhân văn lại mỏng manh, vậy thì chúng ta phải xử sự như thế nào? Tôi thiết nghĩ, dù đây là trường hợp ít khi xảy ra, nhưng nếu Luận văn quả tình đó đây xuất hiện những dấu hiệu không thể xem thường, cho qua (ở đây, tịnh không phải là cách nói đẩy sự việc quá lên mức nghiêm trọng, việc bé xé ra to) thì việc cần làm ngay là tiến hành phúc tra, giám định lại bản chất giá trị khoa học của Luận văn và kết quả đánh giá của Hội đồng chấm Luận văn do Trường Đại học Sư phạm Hà Nội được thừa ủy quyền của Bộ Giáo dục và Đào tạo, lập ra.
Org; damau. Theo tác giả, họ đã bị đối xử bất công như một thứ “quái vật”, “một vật cấm”, trong khi thực chất họ thực hiện “tính cách tân và tính cách mạng trong tư tưởng và nghệ thuật” (tr. Hà Nội, tháng 7-2013 - - - - - - (1) Xem: - “Tài liệu Hội nghị Lý luận - phê bình văn chương lần thứ III” in vi tính tháng 6-2013, sử dụng nội bộ của Hội Nhà văn Việt Nam, tr.
Chính vì chọn lầm hay do sơ sảy lấy đối tượng nghiên cứu của Luận văn chuyên ngành văn chương Việt Nam nhằm vào loại thơ xuất bản chui, dấm dúi, không chính ngạch của nhóm Mở miệng và khi viết “Lịch sử vấn đề” chính yếu dựa vào những quan điểm bức xúc một chiều xuất hiện trên các thông tin mạng trôi nổi thuộc diện ngoài luồng chính thống, thiên về xu hướng đối chọi với chính thể Nhà nước cộng hòa từng lớp chủ nghĩa Việt Nam, nên tác giả Luận văn đã buộc phải lánh né, không viết các mục Lời đoan ở đầu Luận văn, tiểu mục xác định “Mục đích nghiên cứu và Những đóng góp mới của Luận văn” mà theo Quy định về thể thức thể hiện và bố cục Luận văn cấp thiết, buộc phải có ở phần mở màn.
Vn đăng ngày 4-6-2013). Bởi, thật là quá khó và không có sức thuyết phục, nếu tác giả khẳng định bảo đảm về tính trung thực, hợp hiến và đáng tin tức của nguồn dữ liệu nghiên cứu, khẩn hoang từ cái mớ lung tung kiểu đồng nát, sắt vụn, tạp - phí - lù là thứ “thơ dơ, thơ rác, thơ nghĩa địa” xuất bản chui kia? Bởi, làm sao trình bày toát lên được mục đích cao đẹp, ý nghĩa văn hóa và nhân bản (dù nhan đề Luận văn có trương lên vế từ “nhìn từ góc độ văn hóa” đi nữa) của việc nghiên cứu trong một công trình khoa học về văn chương, khi mà đối tượng nghiên cứu - trái ngang thay - lại là những sản phẩm phi văn học, phản văn hóa, phản nhân văn, tha hóa, đội lốt văn chương nhằm thực hành một ý đồ và tham vọng chính trị là công kích, nói xấu chế độ dân chủ hiện hành? Bởi, làm sao chỉ ra được những đóng góp mới của Luận văn hướng con người và văn học vươn tới những đích cao cả của Chân - Thiện - Mỹ, khi Luận văn chừng như chỉ là một tiếng nói hùa theo với Mở miệng và các thế lực bất mãn, ngầm chống đối chế độ (nhưng được tác giả Đỗ Thị Thoan khéo ẩn giấu dưới các mỹ từ là “chia sẻ và xúc tiến để cùng tồn tại” nơi vị trí như bị bủa vây trong hộp đen của Mở miệng.
Của toàn xã hội. Net (của Hội Nhà văn Việt Nam), Văn nghệ… đã có những bài viết, cụm bài viết nghiêm khắc đối thoại, phân tích chỉ ra những sai lầm, sai lệch của Luận văn này (cùng 5 tiểu luận - phê bình thuộc dự án nghiên cứu, hoàn thành đầu năm 2012 mang tên Những ngôn ngữ ngầm ký tên Nhã Thuyên - bút danh khác của Đỗ Thị Thoan - mà nội dung của nó là sự thoát thai, kéo dài và tiếp tục phát triển những ý kiến, tư tưởng của cùng một tác giả khai mở từ công trình Luận văn).
248; - Diễn đàn Văn nghệ Việt Nam số 221 (tháng 6-2013), tr. Lúc đầu tôi không muốn làm khó cho những dòng này trong Luận văn, nhưng rốt cục vẫn phải viện dẫn ra đây, để độc giả không còn chút mơ hồ về sự đội lốt, mạo xưng thơ ca để đạt mục đích chính trị của Mở miệng và kiểu động viên, tán dương lập trường quá khích, “gây hấn” của nhóm này mà tác giả Luận văn muốn tiếp châm ngòi, giữ lửa? Qua đây có thể thấy việc thiếu vắng thể hiện những khoản mục buộc đối với một Luận văn khoa học như trên đã nói, ít nhiều đã cho thấy nguồn cơn những khiếm khuyết, bất cập của Luận văn, chứ không thể “châm chước” như Hội đồng chấm Luận văn, xem đây là một Luận văn hoàn hảo đến mức không phải băn khoăn chấm điểm xếp vào hạng ưu (?).
Quan điểm tư vấn của Hội đồng khoa học độc lập này sẽ được trình lên để lãnh đạo Bộ coi xét, quyết định: hoặc là vẫn bảo lưu kết quả điểm của Hội đồng chấm luận văn mà nhà trường đã thưa ngay sau khi học viên Đỗ Thị Thoan bảo vệ năm 2010, hay cần phải cân nhắc, xem xét lại sự đánh giá “hơi bị hào phóng” của Hội đồng ngày trước, do không hoàn toàn phản chiếu, dòm đúng giá trị bản tính của Luận văn? Lúc này, cần quán triệt tinh thần, nếu việc nào làm đã đúng thì sẽ nối khẳng định, việc nào nhìn lại thấy là chưa đúng thì cần phải tu tạo công khai trước công luận, ngõ hầu bảo đảm sự nghiêm chỉnh, chuẩn mực, giữ gìn kỷ cương phép nước trong đào tạo cán bộ ở diện trình độ sau đại học.
104). Cuối cùng, cái gọi là Luận văn khoa học ấy đã bảo vệ “thành công sáng giá” cách đây hơn 2 năm và Hội đồng chấm Luận văn đã bỏ phiếu nhất trí phê chuẩn ở trình độ xuất sắc với điểm tuyệt đối để tác giả của nó được vinh danh với học vị Thạc sĩ chuyên ngành văn chương Việt Nam.
TS Nguyễn Ngọc Thiện, người đã có hơn 20 năm tham gia công tác đào tạo tấn sĩ, thạc sĩ ngành ngữ văn, đã có bài phân tích sâu sắc về luận văn nói trên. Điều đó khiến cho một công trình ngụy khoa học của Đỗ Thị Thoan chứa đựng đầy rẫy những sai trái, lệch lạc về ý kiến tư tưởng học thuật và sứ trong phương pháp nghiên cứu, lại lọt lưới, lẳng lặng vận hành đến đích trót lọt như vậy, đến mức tác giả của nó, ảo tưởng về sự cực đoan, thái quá, không chút e dè, cứ tiếp chuyện điềm nhiên truyền bá ý kiến, tư tưởng học thuật khác biệt và lạc điệu của mình trên diễn đàn mạng internet, trong dự kiến hoạt động tập sự hợp đồng giảng dạy tại nhà trường.
Duy nhất có Luận văn của Trần Ngọc Hiếu cũng được bảo vệ trước đó tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và các bài viết của cây bút này được Đỗ Thị Thoan đánh giá cao, rằng ở đó có “sự sâu sắc về tư duy”, có “tầm nhìn rộng ra sự khiêu khích và bản tính khiêu khích của những kẻ nổi loạn”, từ đó “đặt ra nhiều vấn đề có tính lý thuyết và cách thức tiếp cận thơ ca đương đại mà Mở miệng là một hiện tượng tiêu biểu”.
Cấp có thẩm quyền tiến hành phúc tra, thẩm định lại kết quả đào tạo đã rồi, cần phải là cấp trên - cơ quan chủ quản của Trường cũng là cơ quan quản lý cấp quốc gia về đào tạo, tức Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Rất mong thiển kiến của chúng tôi được đàm đạo tình thật và dân chủ, xây dựng, bảo đảm cho từng người trong đội ngũ trí thức khoa học của tổ quốc, đề cao được tinh thần “thực sự cầu thị” để tiến bộ, tiến bộ mãi, kết đoàn gắn bó trên lĩnh vực nghiên cứu khoa học và đào tạo, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ và đòi hỏi trang nghiêm của nghề nghiệp.
Công trình mà chúng tôi nói ở đầu bài, tức cái gọi là “Luận văn Thạc sĩ Ngữ văn” thuộc chuyên ngành văn học Việt Nam của Đỗ Thị Thoan gồm 116 trang vi tính khổ A4, hoàn tất tháng 11-2010 tại cơ sở đào tạo Sau Đại học Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, sau đó ít lâu được phép đưa ra bảo vệ và đã “bảo vệ thành công” trước Hội đồng chấm luận văn do Trường Đại học Sư phạm Hà Nội ra quyết định thành lập.
Là cán bộ Nhà nước, chuyên gia khoa học có học hàm học vị cao hoặc là đảng viên, căn cứ vào Luật Công chức và theo ý thức Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa XI) của Đảng, những người nói trên cần được đảm bảo phát huy dân chủ trong phê bình và tự phê bình, để ngày một làm tốt hơn phận sự của mình trong khi thực thi công vụ vì dân, vì nước, vì thuộc tính tiền tiến và nhân bản của khoa học tầng lớp Việt Nam.
Trong hội thảo nói trên của Hội Nhà văn Việt Nam, chúng tôi đã có ý kiến rằng: “Trong cái mớ xô bồ lý thuyết từ Âu - Mỹ dội vào, ảnh hưởng vào nước ta, thì điểm nào, bình diện nào ta có thể tiếp thụ được, thích hợp để vận dụng soi vào thực tế văn học nghệ thuật nước ta, thuận với mặt bằng và sở trường tư duy sáng tạo, hấp thụ ở ta. Triển khai nghiên cứu các vấn đề của khoa học từng lớp và nhân bản ở ta cần khảo sát kỹ lưỡng và thận trọng, tỉnh táo, bởi đây là lĩnh vực khoa học can dự đến hệ tư tưởng, thiết chế chính trị và thực tại lịch sử, đời sống tầng lớp hiện đại.
Báo Hànôịmới xin giới thiệu tới độc giả để có cái nhìn toàn diện, đúng đắn hơn về vấn đề này. Các bài viết gần đây trên báo chí phê bình, luận bàn ý kiến về luận văn và tiểu luận của Đỗ Thị Thoan/Nhã Thuyên. 13) biểu đạt về đối tượng và lịch sử vấn đề nghiên cứu như vậy, theo tôi, khó có thể bảo đảm sự tin cậy, khách quan, khoa học, khó có thể kiểm chứng được! Luận văn đã thiếu khách quan, công bằng khi thiên về bình tán những quan điểm lạc điệu khen thơ của nhóm Mở miệng (mà người ta biết rằng chúng được xuất phát từ những động cơ khác nhau, khó có thể nói về sự lành mạnh của văn hóa đọc).
Chỉ còn 9 đơn vị thư mục gồm các bài viết, sách dịch, sách nghiên cứu đã xuất bản chính ngạch hoặc Luận văn, Luận án đã bảo vệ về thơ Việt Nam đương đại là có thể kiểm chứng khi tác giả Luận văn trích dẫn.
Nên chăng quý Bộ chủ quản nói trên, theo đúng Quy chế quản lý khoa học và đào tạo Sau Đại học do Nhà nước ban hành, cần thành lập một Hội đồng tư vấn khoa học chấm phúc tra Luận văn của Đỗ Thị Thoan, để có cứ, kết luận rõ ràng về các mặt cần xem xét, đánh giá lại Luận văn, đặc biệt là chất lượng khoa học của nó.
Đối với những hiện tượng, vấn đề đang diễn tiến, nếu cần nghiên cứu phải bình tĩnh, khách quan, mẫn cảm và chân thực, chẳng thể vội vã chằm bặp nghiên cứu, nhân danh khoa học mà chủ quan, cực đoan, phiến diện, ngụy biện gây rối, hoặc kích động nhân tâm nghiêng ngả, hướng tới sự bất an. 2. - “Hội nhập để nâng cao năng lực thẩm mỹ” (vanhocquenha. 12-13. Dưới giác độ tiếp cận nghiên cứu lý luận văn chương, khoa học, PGS.
Nói cách khác đó là “hành động thơ” để liên tưởng vào việc chống sự trọng tâm hóa, chống lại sự ổn định tầng lớp và điều hành của Nhà nước, chống đối bằng đòi hỏi sự lên ngôi của cái bên lề, của cái khác, những dòng ngầm của tư tưởng cùng là sự nhấn xuất bản chui, không chịu dễ bề để quốc gia kiểm soát.
Về phía người viết, thì tác giả đặc biệt cổ xúy cho Mở miệng, cho rằng thơ của họ không dừng lại ở văn bản, mà thế tất dẫn đến hành động. ” (Tr.
